Het HondenForum

Hoe zit nou, als je hond iemand bijt op eigen terrein?

Stel, er komt iemand aan de deur, je doet open, de hond staat achter je, die persoon doet een beetje moeilijk en wil niet weggaan, de hond voelt jou spanning en hapt de persoon die z'n voet tussen de deur zet en niet wil weggaan.

Ben je dan strafbaar? Of is de hond strafbaar? Moet de hond dan een test ondergaan ofzo?

Pablo schreef:Hoe zit nou, als je hond iemand bijt op eigen terrein?

Stel, er komt iemand aan de deur, je doet open, de hond staat achter je, die persoon doet een beetje moeilijk en wil niet weggaan, de hond voelt jou spanning en hapt de persoon die z'n voet tussen de deur zet en niet wil weggaan.

Ben je dan strafbaar? Of is de hond strafbaar? Moet de hond dan een test ondergaan ofzo?

Als ik het goed heb, moet je de persoon tot 2 keer aangeven dat je wilt dat hij van je terrein verdwijnt
Daarnaast moet je een verboden toegang bordje hebben en een waakbord
Heb je dat niet, dan wordt je hond gezien als wapen en ben jij strafbaar
Tenminste zo is mij dat altijd verteld

Dan ben je bij mijn weten altijd fout.Jaren geleden is een Winterswijkse Boxer ingeslapen omdat hij een inbreker had gebeten.
De eigenaren hadden overal bordjes hangen

ik denk dat de meeste vervelende mensen hem wel peren als de honden beginnen te blaffen
Maar het is eigenlijk helemaal van de gekke
als iemand onuitgenodigd binnenkomt om je huisraad mee te nemen , dat het dan strafbaar is als de hond hem bijt
zit niets anders op, inbreker in stukken hakken en als barf opvoeren
kan hij geen aangifte doen

marian* schreef:Dan ben je bij mijn weten altijd fout.Jaren geleden is een Winterswijkse Boxer ingeslapen omdat hij een inbreker had gebeten.
De eigenaren hadden overal bordjes hangen

Nee joh
Dus als iemand ongevraagd mijn woning betreed en met zijn smerige tengels mijn spullen jat en mijn hond bijt ben ik nog fout ook???
Die inbrekers genieten toch wel een goede bescherming, dat gaat dus nergens over.

S@ndr@ schreef:ik denk dat de meeste vervelende mensen hem wel peren als de honden beginnen te blaffen
Maar het is eigenlijk helemaal van de gekke
als iemand onuitgenodigd binnenkomt om je huisraad mee te nemen , dat het dan strafbaar is als de hond hem bijt
zit niets anders op, inbreker in stukken hakken en als barf opvoeren
kan hij geen aangifte doen

Ja precies, als iemand bij je heeft ingebroken woon je denk ik niet eens meer lekker in je huis, je voelt je zwaar geschonden in je privacy, en zo'n inbreker word van A tot Z beschermt
Laat ze gewoon lekker gaan werken voor hun geld zoals elk normaal mens doet.

Barf, idd een goed idee

Pablo schreef:

marian* schreef:Dan ben je bij mijn weten altijd fout.Jaren geleden is een Winterswijkse Boxer ingeslapen omdat hij een inbreker had gebeten.
De eigenaren hadden overal bordjes hangen

Nee joh
Dus als iemand ongevraagd mijn woning betreed en met zijn smerige tengels mijn spullen jat en mijn hond bijt ben ik nog fout ook???
Die inbrekers genieten toch wel een goede bescherming, dat gaat dus nergens over.

De campinghouder die een inbreker met een honkbalknuppel te lijf ging kreeg een aangifte wegens zware mishandeling of iets dergelijks en gevangenisstraf aan zijn broek.
Dus ja,je bent de pineut denk ik.Je moet het dievengilde gewoon vertellen waar je het goud en de juwelen verstopt hebt en het vooral niet willen verdedigen.

De campinghouder die een inbreker met een honkbalknuppel te lijf ging kreeg een aangifte wegens zware mishandeling of iets dergelijks en gevangenisstraf aan zijn broek.
Dus ja,je bent de pineut denk ik.Je moet het dievengilde gewoon vertellen waar je het goud en de juwelen verstopt hebt en het vooral niet willen verdedigen

Maar dat heeft alles te maken met disproportioneel geweld. Je mag geen zelfverdediging (ook van huis en haard) gebruiken met middelen die "zwaarder" zijn dan dat de inbeker in dit geval heeft. Wel proportioneel (heeft de inbreker ook een honkbal knuppel bijv.) Ik ben het er mee eens dat die inbreker gewoon niet aan je spullen moet zitten
Maar de wet zegt wat over proportioneel dus.

Hoe het zit met honden weet ik eerlijk gezegd niet maar er zal vast wel een uitspraak hierover zijn? (jurisprudentie)

marian* schreef:

Pablo schreef:

marian* schreef:Dan ben je bij mijn weten altijd fout.Jaren geleden is een Winterswijkse Boxer ingeslapen omdat hij een inbreker had gebeten.
De eigenaren hadden overal bordjes hangen

Nee joh
Dus als iemand ongevraagd mijn woning betreed en met zijn smerige tengels mijn spullen jat en mijn hond bijt ben ik nog fout ook???
Die inbrekers genieten toch wel een goede bescherming, dat gaat dus nergens over.

De campinghouder die een inbreker met een honkbalknuppel te lijf ging kreeg een aangifte wegens zware mishandeling of iets dergelijks en gevangenisstraf aan zijn broek.
Dus ja,je bent de pineut denk ik.Je moet het dievengilde gewoon vertellen waar je het goud en de juwelen verstopt hebt en het vooral niet willen verdedigen.

Volgensmij ook ja.
Te gek voor woorden gewoon, echt te gek voor woorden.

Die gasten hebben nog een betere bescherming dan de mensen waarbij word ingebroken.
De straf die zo'n inbreker krijgt is gewoon een lachertje
En als je zo'n gast dan van je terrein af wilt slaan dan kan je zelf nog langer gaan zitten als degene die bij je binnen is gedrongen

Een bijtende hond
Als een hond uit zichzelf iemand bijt die u wel uitscheldt maar niet u niet aanvalt dan is de eigenaar in principe strafbaar. Maar als de hond uit zichzelf een inbreker aanvalt geld dat niet. Tenminste, alleen wanneer u hem er niet op af hebt gestuurd. Maar als je wordt aangevallen en u roept de hond te hulp dan mag het weer wel.

Bron:
http://www.vermist.nl/index.php?id=101" onclick="window.open(this.href);return false;

Reny schreef:

De campinghouder die een inbreker met een honkbalknuppel te lijf ging kreeg een aangifte wegens zware mishandeling of iets dergelijks en gevangenisstraf aan zijn broek.
Dus ja,je bent de pineut denk ik.Je moet het dievengilde gewoon vertellen waar je het goud en de juwelen verstopt hebt en het vooral niet willen verdedigen

Maar dat heeft alles te maken met disproportioneel geweld. Je mag geen zelfverdediging (ook van huis en haard) gebruiken met middelen die "zwaarder" zijn dan dat de inbeker in dit geval heeft. Wel proportioneel (heeft de inbreker ook een honkbal knuppel bijv.) Ik ben het er mee eens dat die inbreker gewoon niet aan je spullen moet zitten
Maar de wet zegt wat over proportioneel dus.

Hoe het zit met honden weet ik eerlijk gezegd niet maar er zal vast wel een uitspraak hierover zijn? (jurisprudentie)

Tsja,en dan kom je bij de vraag wat disproportioneel is he?Voor mij is het een enorme invasie als er een ongenode gast op visite denkt te moeten komen maar als meneer(of mevrouw) alleen een Hamertje-tikhamer bij zich heeft mag ik hem niet met een klauwhamer te lijf gaan.
Ik vind dat de omgekeerde wereld.

Aansprakelijkheid voor Dieren
Schade door Dieren. Bij schade die door een dier is veroorzaakt, geldt als hoofdregel dat de eigenaar van het dier aansprakelijk is. Als uitzonderingen hierop kan de ‘gebruiker’ (zoals het heet) aansprakelijk zijn als hij het toezicht over het dier heeft en het dier niet alleen in feite, maar ook voor het eigen nut gebruikt wordt. Als de eigenaar c.q. gebruiker kan bewijzen dat hij de daad in kwestie niet had kunnen voorkomen, is hij of zij ook niet aansprakelijk.

Waakhonden. Er bestaat veel misverstand over b.v. waakhonden. Ook al zet je een waarschuwingsbord als “Wacht u voor de hond” in de tuin of stukje grond, dan nog blijf je aansprakelijk voor de schade die je hond aan derden toebrengt, of dit nu binnen of buiten jouw terrein of huis gebeurt. Je had de schade namelijk kunnen voorkomen door de hond vast te zetten.

Bron: http://financieel.infonu.nl/verzekering ... ering.html" onclick="window.open(this.href);return false;

Als ik het goed begrijp is het zo dus, dat je niet strafbaar bent, maar de inbreker wel de schade kan verrekenen op jou

Jane Doe schreef:

Je had de schade namelijk kunnen voorkomen door de hond vast te zetten.

Achja, dus omdat er een inbreker hier eventueel zou kunnen inbreken moet ik mijn hond maar opsluiten

Ik ben het helemaal met jullie eens hoor
maar het stuk over dis/proportioneel maakt dat er in onze ogen onlogische arrestaties plaatsvinden.

Zoals laatst inbreker drijft dood in de vijver, meneer en mevoruw (op leeftijd) zijn zwaar gewond.
Meneer wordt meegenomen naar bureau en zwaar verhoord. later blijkt dat de inbreker is overleen o.a. door steken van een riek. De inbreker had deze riek dus eerst gejat bij de buurman en oudere man komt hierdoor vrij. Maar dat moest dus eerst uitgezocht worden of de riek niet van de oudere man was (in dat geval disproportioneel) maar nu dus niet (zelfverdediging).

Je mag in geval van noodweer (!) alle middelen gebruiken om jouw of andermans lijf te redden mits dit in proportie staat. Dus niet een knuppel gebruiken tegen een op sterven na magere junk die je makkelijk met 1 vinger omduwd.

Maar word jij aangevallen door vent die jij fysiek echt niet de baas kan en je hebt als enige optie om jouw hond een commando te geven, geen probleem.
Je moet het wel allemaal kunnen uitleggen aan de rechter. In principe maak je je schuldig aan mishandeling danwel zware mishandeling maar de noodweersituatie is een strafuitsluitingsgrond.

Bijt de hond zonder dat je een commando gaf in een situatie dat je werd aangevallen moet je zien als een inbreker die een hond in huis treft die de inbreker bijt.
Dan kan je hooguit aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade. Van mishandeling is dan geen sprake want jij hebt geen commando gegeven en een dier kan niet wederrechtelijk handelen.
Maar zoals al omschreven, geen rechter die jou aansprakelijk stelt in zo'n geval.

Dit staat op de politie-startpagina

Ik weet het niet. Wel weet ik dat er door een verandering in het burgelijk wetboek meer ruimte is op verdediging op het eigen initiatief van de hond en het voorkomen daarvan als het in je macht ligt.
Een inbreker die binnenkomt heeft ook een stukje eigen verantwoording bij schade daardoor gekregen.

Inge O schreef:nee, je moet netjes vragen 'en wat hebt u bij zich meneer?'........'oh, wacht, ga ik even iets passends halen '.

"Wacht even mijnheer,ik pak even de plastic schroevendraaier van mijn zoontje"

Als je duidelijk maakt dat je een waakhond hebt, dus duidelijk zichtbare waarschuwingsborden en alles op slot, ben je in principe niet aansprakelijk als de hond bijt.
Hier in de buurt is een glazenwasser gebeten door een doberman pincher, de glazenwasser was over de poort geklommen om de ramen aan de achterzijde te wassen terwijl de mensen niet thuis waren.

Glazenwasser heeft aangifte gedaan van het incident, maar omdat er duidelijke aanwijzingen waren dat deze mensen een waakhond hadden en de poort op slot was, had de glazenwasser geen poot om op te staan.

Mijn vader kreeg van de politie te horen, dat hij geen waakhonden in zijn loods mocht leggen, ondanks dat er al twee keer ingebroken was, tenzij hij met duidelijke waarschuwingsborden aangaf, dat er honden aanwezig waren. (dit geeft inbrekers dus de mogelijkheid om de honden eerst te vergiftigen)

Nanna schreef:

Jay schreef: Mijn vader kreeg van de politie te horen, dat hij geen waakhonden in zijn loods mocht leggen, ondanks dat er al twee keer ingebroken was, tenzij hij met duidelijke waarschuwingsborden aangaf, dat er honden aanwezig waren. (dit geeft inbrekers dus de mogelijkheid om de honden eerst te vergiftigen)

Ik vind dat niet meer dan redelijk, om waarschuwingsborden op te hangen.
Straks schoppen een paar kinderen per ongeluk een bal daarheen en klimmen ze over het hek om die bal te halen. Flink gebeten worden door waakhonden vind ik dan een te zware straf.

Dit ging over een hermetisch afgesloten gebouw, met veiligheidsglas en de honden binnen, dus echt geen risico voor spelende kinderen.

http://www.bouvierforum.nl/archive/index.php/t-382.html" onclick="window.open(this.href);return false;

nog een voorbeeld

Raar toch..
Ach, onze hond zal niet ingeslapen worden voor bijten. Hij geeft de inbrekers nog een kopje koffie mee en een lolly voor onderweg, maar ons heeft 'ie wel gebeten. We kwamen te dicht bij zijn voer. Zijn we flink boos om geweest. Een hond mag de baas niet bijten, maar wat mij betreft.. Inbrekers wel

even gekopieerd van een ander forum (antwoorden zijn van de diensthonden instructeur bij de politie Dick van Leeuwen)

Vraag
Als ik, als burger, word aangevallen op straat en mijn hond verdedigd mij, mag dit ook, ik mag er alleen de hond niet aanzetten tot die verdediging. En dat mag een Beveiligingsbeambte wel. Maar ook alleen als zijn eigen leven ermee gemoeid is. Verder is de hond er als preventie middel...

Antwoord:
Dat ligt iets genuanceerder, vooropgesteld dat een burger en een beveiliger in dezelfde omstandigheden ook dezelfde "bevoegdheden" hebben, een beveiliger is nl ook gewoon een burger. Het "geweldsmonopolitie" in Nederland ligt bij de politie.
Je kan ook niet zomaar stellen dat je nooit je hond zou mogen aanzetten om te bijten, dat ligt aan de omstandigheden. Wel is het zo dat dit alleen mag in gevallen van "noodweer". (ter verdediging van eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed). Een ander aspect dat hier bij komt kijken is het proportionaliteitsbeginsel. Dwz of het geweld dat je gebruikt in verhouding staat tot de dreiging/geweld dat tegen jou wordt gebruikt. Je kan je voorstellen dat iemand jou een klap met de vlakke hand geeft, je hem ter verdediging niet met een honkbalknuppel mag neerslaan.

Zo ook wanneer je in gevallen van noodweer een hond zou gebruiken. Je kan je voorstellen dat als iemand met een honkbalknuppel of bijl op je af zou rennen met het kennelijke doel jou zwaar lichamelijk letsel toe te brengen EN je kan niet weg (belangrijk element!!) je niet hoeft te wachten of je hond wel of niet iets uit zichzelf onderneemt. In zo'n situatie is ook het geven van een commando geoorlooft. Zolang maar duidelijk is dat je geen andere keus had je lijf te verdedigen en het middel dat je gebruikt in verhouding met dat van de aanvaller is.

Vraag:
Ff beetje offtopic, maar maakt het in deze ook nog verschil of een incident op je eigen terrein (bv in je huis) plaatsvind of niet?

Antwoord:
Nee, de elementen van de strafuitsluitingsgrond "noodweer" conform strafrecht zijn overal gelijk.
Het gaat om de verdediging van de onmiddellijke wederrechtelijke aanranding van eigen en andermans lijf eerbaarheid en goed.
Om aan deze elementen te voldoen maakt de plaats niet uit.

marian* schreef:Dan ben je bij mijn weten altijd fout.Jaren geleden is een Winterswijkse Boxer ingeslapen omdat hij een inbreker had gebeten.
De eigenaren hadden overal bordjes hangen

Verdorie, hier wordt ik zo ontzettend pissig van.
Natuurlijk bijt die boxer as er iemand ongevraagd (waarschijnlijk nog opdringerig ook, en snachts) zijn terrein op komt.
Hij deed alleen het goede!!

volgens mij wat ik gehoord heb en in me eigen geval van toepassing , als er sporen van braak zijn en de hond bijt .....kan het geoorloofd worden
Laat je zelf iemand binnen dan niet

Charles vd B schreef:even gekopieerd van een ander forum (antwoorden zijn van de diensthonden instructeur bij de politie Dick van Leeuwen)

Vraag
Als ik, als burger, word aangevallen op straat en mijn hond verdedigd mij, mag dit ook, ik mag er alleen de hond niet aanzetten tot die verdediging. En dat mag een Beveiligingsbeambte wel. Maar ook alleen als zijn eigen leven ermee gemoeid is. Verder is de hond er als preventie middel...

Antwoord:
Dat ligt iets genuanceerder, vooropgesteld dat een burger en een beveiliger in dezelfde omstandigheden ook dezelfde "bevoegdheden" hebben, een beveiliger is nl ook gewoon een burger. Het "geweldsmonopolitie" in Nederland ligt bij de politie.
Je kan ook niet zomaar stellen dat je nooit je hond zou mogen aanzetten om te bijten, dat ligt aan de omstandigheden. Wel is het zo dat dit alleen mag in gevallen van "noodweer". (ter verdediging van eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed). Een ander aspect dat hier bij komt kijken is het proportionaliteitsbeginsel. Dwz of het geweld dat je gebruikt in verhouding staat tot de dreiging/geweld dat tegen jou wordt gebruikt. Je kan je voorstellen dat iemand jou een klap met de vlakke hand geeft, je hem ter verdediging niet met een honkbalknuppel mag neerslaan.

Zo ook wanneer je in gevallen van noodweer een hond zou gebruiken. Je kan je voorstellen dat als iemand met een honkbalknuppel of bijl op je af zou rennen met het kennelijke doel jou zwaar lichamelijk letsel toe te brengen EN je kan niet weg (belangrijk element!!) je niet hoeft te wachten of je hond wel of niet iets uit zichzelf onderneemt. In zo'n situatie is ook het geven van een commando geoorlooft. Zolang maar duidelijk is dat je geen andere keus had je lijf te verdedigen en het middel dat je gebruikt in verhouding met dat van de aanvaller is.

Vraag:
Ff beetje offtopic, maar maakt het in deze ook nog verschil of een incident op je eigen terrein (bv in je huis) plaatsvind of niet?

Antwoord:
Nee, de elementen van de strafuitsluitingsgrond "noodweer" conform strafrecht zijn overal gelijk.
Het gaat om de verdediging van de onmiddellijke wederrechtelijke aanranding van eigen en andermans lijf eerbaarheid en goed.
Om aan deze elementen te voldoen maakt de plaats niet uit.

Wat ik weet vanuit me werk is dat je je hond nooit mag gebruiken tenzij je met je rug tegen de muur staat en geen kant meer opkan.

Groetjes Bianca

Mijn ervaring is dat het allemaal wel mee valt. Weinig inbrekers doen aangifte als ze in hun been gebeten worden tijdens het inbreken. Mijn vorige hond heeft twee keer iemand gebeten en daar hebben wij niet eens iets van gehoord achteraf. Als ze dat wel doen dan wordt daar nog steeds meestal niks mee gedaan zover ik weet dan. Ik begrijp dat er vreselijke voorbeelden zijn maar ik denk dat dat toch wel uitzonderingen zijn.

Stel dat je hond achter de deur staat die open gebroken wordt. Dan bijt hij in het been dat door de opening gestoken wordt. Dan vlucht de inbreker en dan gaat hij naar het ziekenhuis. Denk je dat hij daar zegt dat hij gebeten is tijdens inbreken in jouw huis? Denk 't niet.....

Als een hond iemand volledig verminkt wordt het een ander verhaal. Maar dan is het ook niet meer dan logisch dat er van jou verwacht wordt dat je een dergelijke hond wel goed aankondigt en niet al te bereikbaar voor Jan en alleman ergens neerzet.

Mijn overburen hadden 2 rottweilers in een kennel. Op een avond kwam er een dronken Engelse militair langs die de honden ging uitdagen. Die honden zaten in de open voortuin wat natuurlijk best wel vreemd was. De man stak op een gegeven moment zijn hoofd door de tralies en de honden beten hem in zijn kop. Toen begon hij met een pistool te zwaaien en stak hij zijn arm door de tralies. I shoot the fucking dogs! Bite me, I'll shoot you! en meer van dat geschreeuw. De honden begonnen aan zijn arm te rukken en alles zat onder het bloed. Wij stonden verbaast en ook wel geschrokken te kijken op straat en hebben meteen de politie gebeld omdat die man echt dood ging bloeden volgens ons. Toen werd de eigenaar eindelijk wakker van het geschreeuw en sloeg de man KO voor de kennel van zijn honden. Verklaring, hij wilde mijn honden doodschieten.... :M: De politie kwam en nam de man mee en zover ik weet heeft de eigenaar van de honden nergens last mee gekregen. De politie stond achter alles wat gebeurd was terwijl ik letterlijk de tanden van die man uit zag vliegen na die klap en hij zat daarnaast helemaal onder het bloed door de honden. Aangezien die honden nog minimaal een jaar daar zaten en de eigenaar ook neem ik aan dat er niks mee gedaan is dus.

Iedereen kon vanaf de openbare weg in 5 stappen bij die honden zijn en de bordjes van gevaarlijke honden ed zaten op de kennel geschroeft

Je mag dus een hond geen commando geven tot aanvallen, mits grote dreiging. Maar ten hulp roepen wel. Maar wat als ik dan een hond leer aanvallen op het commando "help"? Dan zit je goed. Wel oppassen als je echt om hulp moet roepen.
Verder kan een inbreker wel roepen dat je hond heeft gebeten maar wat als je zegt dat dat buiten door een vreemde hond moet zijn gebeurd? Dan ligt de bewijslast bij de inbreker. Waneer je een inbreker dood vind en de hond zijn werk deed kun je volgens mij beter de man op straat leggen en de politie bellen met de boodschap, wat hier buiten net gebeurd is is verschrikkelijk. Je kunt ook die bewuste honkbalknuppel voor de zekerheid in de kelder hebben om die het slagtoffer in de hand te stoppen zodat noodweer niet omstreden wordt.
Dit valt onder tips voor hondeneigenaren!
Jos

Ik heb dit gewoon op de deur staan.

irwi schreef:Ik heb dit gewoon op de deur staan.

Leuk plaatje, vrees alleen voor je dat het geen enkele rechtsgeldigheid met zich mee brengt

Hier een stukje wat voor de beveiliging geld (beveiliger heeft de zelfde rechten als een burger)

Artikel 425
Met hechtenis van ten hoogst zes maanden of geldboete van de derde categorie word gestraft:
1 hij die een dier op een mens aanhits of een onder zijn hoede staand dier, wanneer het een mens aanvalt, niet terughoudt.
2 hij die geen voldoende zorg draagt voor het onschadelijk houden van een onder zijn hoede staand gevaarlijk dier.

Want laten we niet vergeten dat de diensthond alleen ter verdedeging mag bijten.
hieronder de uitleg van noodweer:

1. Een noodweersituatie: ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding tegen enig tastbaar lijf,eerbaarheid of goed. tasbaargoed betekent geen auteursrechten, vermogensrechten of voortbrengselen van de menselijke geest. Eerbaarheid kortweg borsten,billen en kruis lijf: alles wat er aan zit. Niet wederrechtelijk zijn: aanhouding door de politie, een agressief dier tenzij gebruikt als instrument, noodweer en overmacht in de zin van noodtoestand.
Daartegen kan dus geen noodweer plaatsvinden.

2. Een noodzakelijke en geboden verdedegingshandeling?
2a Subsidariteit (noodzakelijk): er mag geen andere uitweg zijn dan de gekozen verdedegingshandeling.
2b Proportionaliteit (gebodenheid): de verdedegingshandeling moet in verhouding staan tot de aanranding.

Vrij vertaald zou je kunnen zeggen dat u uw hond alleen daadwerkelijk mag inzetten, als u zelf, uw collega of een burger ernstig word aangevallen en het op dat moment niet mogelijk of wenselijk is, een minder agressief middel in te zetten ter beeindiging van dat geweld.
Gweld moet altijd proportioneel zijn.
Voorbeeld: Als een bejaarde man of een kind u met de vuisten aanvalt en u dit met 1 klap kunt beeindigen, mag u de hond niet inzetten

Letterlijk overgenomen van een boekje van de Nederlandse bond van de diensthond